آیات و روایات، از سویی خداوند را به عنوان منبع عشق و عدالت معرفی می کنند که باید به او عشق و مهر ورزید، و از سوی دیگر به وفور آمده است که باید از خدا ترسید منظور از این ترس، توجه به عدالت است. مردم در قیامت می گویند: ما لهذا الکتاب لا یغادر صغیرة ولا کبیرة إلا أحصاها؛ «این دیگر چه قسم کتابی است. هیچ کوچک و بزرگی را فروگذار نکرده، مگر اینکه آن را ثبت و ضبط گردانیده است».
 
یا در آیات ۷ و ۸ سوره زلزله آمده است: «اگر کسی به اندازه سنگینی یک گرد نیکی کند، آن نیکی را خواهد دید، و اگر به اندازه سنگینی یک غبار بدی کند، آن را خواهد دید. این بیان، کنایه ای است از اینکه خداوند عادل است؛ یعنی او عادلانه و با توجه به سرمایه ای که ابتدای زندگی به هر کس داده و با نظر به آنچه انسان با خود آورده است، قضاوت می کند. به عبارتی، نسبت سود به سرمایه را در نظر می گیرد؛ وگرنه هم سودها متفاوت، و هم سرمایه های اولی افراد دارای فراز و فرود بوده است. برخی، با امکانات، و در محیط مناسب متولد شده اند و برخی چنین نیستند. نسبت سود بر سرمایه، همان میزان کار است.
 
پس ترس از عدالت خدا، در اصل، ترس از فعل و عملکرد خود است؛ زیرا آنچه انجام یابد یا ترک شود، فراموش نمی گردد. در میان اعمال نیز آنچه ترس دارد، کار بد است که در دین به آن گناه می گویند. از این رو، امیر بیان  علیه السلام می فرماید: لاتخف إلا نفسک، لاترج إلا ربک؛ «از ستم پروردگارتان نترسید (زیرا او به کسی ستم نمی کند)، بلکه از ستم خود بر خویش بترسید».
 
بر این اساس از خدا ترسیدن، به معنای از گناه ترسیدن است. هیچ موجودی نمی تواند به انسان ضرر برساند، مگر گناه. این، آن چیزی است که علما و عرفا بهتر احساس می کنند: إنما یخشى الله من عباده العلماء؟ «فقط دانشمندان هستند که از خدا خشیت دارند». ترس این چنینی، زیبایی ساز است؛ زیرا به طور مستقیم با کردار و رفتار فرد ارتباط دارد. آن که میترسد، از نازیبایی‌ها پرهیز می کند.
 
ترس که در ادبیات دینی از آن به خوف یاد می شود، از اوصاف مؤمن شمرده شده است؛ چنان که امام صادق علیه السلام در ویژگی‌های مؤمن می فرماید: «مؤمن میان دو ترس به سر میبرد: گناهی که در گذشته کرده است و نمیداند خدا با آنچه کرده است آن را بخشیده یا نه، و عمری که باقی مانده است و نمی داند در آن مدت چه گناهان مهلکی مرتکب خواهد شد؛ بنابراین، مؤمن پیوسته ترسان است و جز ترس اصلاحش نکند».
 
خوداتکایی و خودباوری: آیا خداتکایی سبب افزایش یا کاهش خوداتکایی، به ویژه در ساحت رفتار، می شود و اساسا چه رابطه‌ای میان این دو مقوله هست؟ کراز و همکاران وی در مدرسه بهداشت عمومی دانشگاه میشیگان، رابطه بین مقابلۂ دینی و عزت نفس را در یک نمونه بزرگ غالبأ مسیحی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که اشخاصی که در مقابله، شدیدأ متکی به دین هستند، سطوح بالایی از عزت نفس را دارند. آنها نتیجه گرفتند احساس خوداتکایی در آنهایی که تعهد دینی بسیار کمی دارند، کمترین است.
 
موافق با نتایج مربوط به عزت نفس بیشتر و افسردگی کمتر در بین اشخاص متدین، برخی پژوهشگران اخیر میزان کمتری از خودکشی را - که نتیجه مستقیم افسردگی است در میان افرادی که تعهد دینی بیشتری دارند، گزارش کردند.
 
توجه و توکل بر خدا و باور اینکه او دست یافتنی است و از راه دعا می توان نظر او را جلب کرد، و اعتقاد به اینکه او منتظر چنین ارتباطی است و می تواند خود را در زندگی فرد وارد کند، نخستین اثر این ارتباط، خوداتکایی و خودباوری است؛ زیرا آن که به برترین قدرت متصل است، خود را قوی ترین نیز می بیند. در این صورت، قدرتی به دست می آورد که با هر سختی ای می تواند مقابله کند. حتی مرگ، بر مؤمنی که اعتقاد دارد روحش جاودان است، غالب نیست. هیچ گناه یا اشتباهی در زندگی یافت نمی شود که اقرار و بخشوده نشود. بنابراین، چندان فرقی نمی کند که فرد در گذشته چه کاری انجام داده باشد. مرد یا زن می تواند با تسلیم دوباره زندگی خود به خداوند، زندگی تازه ای را آغاز کند. چنین باوری نتایج روان شناختی قدرتمندی دارد. در واقع ممکن است برای کسانی که تنها، مضطرب و ناامید هستند یا احساس بی ثباتی می‌کنند، آرامش و ثبات و خودباوری بیاورد.
 
باورهای دینی بر تعامل عاشقانه و سالم و متوازن با خدا، خود و دیگران تأکید دارد و در اصل در پی اعتلای شخصی افراد است. آموزه های دینی، خوداتکایی را در گرو توجه به خود نمی داند. از این رو، تأکید می کند آنچه برای خود می پسندی، برای دیگران بپسند و عبادت و هر تلاشی را متوجه خدا نما. روح حاکم بر این آموزه ها این است که خوشبختی و اتکای به نفس، از راه تقلا برای کسب این چیزها برای خود نیست، بلکه از راه فراهم کردن این موارد برای دیگران است. علاج گرایش‌های خودپسندانه این است که از خود فراتر رویم و به قدرتی برتر (از خود و همه) اعتماد کنیم.
 
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص 376-373، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391